نشست بررسی کتاب «تاریخ تحلیلی علم ارتباطات»

نشست نقد و بررسی کتاب «تاریخ تحلیلی علم ارتباطات» اثر «اورت میچل راجرز» که از سوی انتشارات دانژه منتشر شده است، شب گذشته (شنبه) با حضور چند تن از استادان این رشته در سرای اهل قلم برگزار شد.به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در این نشست که با حضور دکتر باقر ساروخانی، دکتر علی محمدی، دکتر رضا فاضل و دکتر غلامرضا آذری (مترجم کتاب) برگزار شد، ابتدا دکتر ساروخانی با اشاره به این که بحث کتاب، بحث تاریخ تحلیلی است، گفت: تاریخ مخزن تجربیات بشر است و در تاریخ تحلیلی باید تشریح شود چرا و چگونه یک اتفاق افتاده است. در این کتاب درباره مکتب شیکاگو نوشته شده و چگونگی شکل‌گیری آن به طور کامل توضیح داده شده است.

وی افزود: در تاریخ باید گونه‌شناسی کرد یعنی بر اساس اتفاقات تاریخی، برنامه‌ای مدون ارایه کرد و این کتاب نیز به این صورت عمل کرده است. همچنین تفسیر کامل این جمله معروف «فرانسیس بیکن» است که می‌گوید «هر دانشمند و هر صاحب‌نظری بر شانه گذشتگانش قرار گرفته است».

ساروخانی درباره ویژگی‌های این کتاب گفت: بیان تاریخ تحلیلی، آنتولوژی بودن (ذکر نام تمام استادان صاحب مکتب و اندیشه علم ارتباطات)، بررسی دانش ارتباطات به عنوان بستری از سایر دانش‌ها و بحث‌های روان‌شناسی، مکاتب و جامعه شناسی، از جمله این ویژگی‌هاست. همچنین نثر کتاب و امانتی که مترجم در قبال نویسنده رعایت کرده است را می‌توان از ویژگی‌های این اثر برشمرد.

در بخش دیگری از این نشست، دکتر علی محمدی، صاحب‌نظر حوزه ارتباطات، علاوه بر تجلیل از این اثر با کلامی انتقادی اظهار داشت: از آنجا که «راجرز» از شاگردان «شرم» بود و بیشتر به اندیشه‌های «شرم» توجه می‌کند، از سوی غربیان مورد نقد است.

وی با اشاره به مهم‌ترین مشکل این کتاب که مکاتب علوم اجتماعی را در علوم ارتباطات آورده است، اظهار داشت:علم ارتباطات مجزا از علوم اجتماعی و وابسته به آن است و تئوری‌های علم ارتباطات، قائم به ذات نیستند و برگرفته از علومی چون علوم اجتماعی و روان‌شناسی‌اند، اما نظام آن با روان‌شناسی و علوم اجتماعی متفاوت است.

محمدی اظهار داشت: مشکل دیگر این اثر، صرفه‌جویی ناشر در آوردن اسم‌ها به لاتین است، در حالی که انجام این کار برای تلفظ صحیح اسامی، بسیار مهم است.

وی با اشاره به این که مترجم به دلیل نداشتن راهنما دچار برخی اشتباهات در این اثر شده است، گفت: امیدواریم در چاپ‌های بعدی، بخش علوم اجتماعی و علوم ارتباطات تفکیک شود و عکس‌های پایانی نیز اصلاح شوند. همچنین بحث «شیلر» و «شرم» و دلایل ایجاد مکتب «شرم» تشریح شود، زیرا «شیلر» در اروپا طرفداران بسیاری دارد و انتقاداتی به مکتب «شرم» موجود است.

سپس دکتر رضا فاضل نیز با بیان این که «بخش اعظم این کتاب، جامعه‌شناسی است»، اظهار داشت: در این کتاب درباره هر یک از اندیشمندان تنها به بیان شرح حال آنها اکتفا شده و از اندیشه‌های آنها مطالبی به صورت گذرا آورده شده است. همچنین درباره مکتب شیکاگو متنی طولانی نوشته اما درباره تاثیر شیکاگو در ارتباطات، تنها یک صفحه نوشته شده است.

دکتر فاضل با اشاره به مقدمه 90 صفحه‌ای کتاب اظهار داشت: در این میان چندین صفحه درباره نظریه و تاریخ و ویژگی‌های آن است که ربط چندانی به موضوع ندارد و در کتاب‌های مرتبط، این مباحث به طور کامل بیان شده است. بهتر بود در مقدمه‌، درباره کتاب و نظرات و ایده‌هایی از کتاب گرفته‌اند، بحث می‌شد.

در پایان این نشست دکتر آذری، مترجم کتاب «تاریخ تحلیلی علم ارتباطات»، درباره دلایل ترجمه این اثر اظهار داشت: این کتاب به دلیل متنی و کاربردی بودن، برای دانشجویان انتخاب شد. دیگر این که چنین کتاب‌هایی در حوزه ادبیات نظری بسیار کم شمارند و تمام دانشگاه‌ها به نوعی به این کتاب نیاز دارند.

وی افزود: این کتاب نوشته راجرز است و من به جز مقدمه، مطالب کمی به آن افزودم. همچنین در بخش «کارل مارکس و مکتب انتقادی» لازم بود مختصری از زندگی‌نامه وی بیاورم و علت افزودن این نکات و عکس‌ها به این دلیل بود که شاید بتوان نقاط تاریک این کتاب را به مرور روشن کرد.

آذری درباره انتخاب عنوان کتاب اظهار داشت: اگر عنوان «تاریخ مطالعه ارتباطات» را برمی‌گزیدیم، ما را به یاد پرسش‌نامه و آزمایشگاه می‌انداخت. همچنین هدف این بود عنوانی را انتخاب کنیم که رسا باشد و محتوای کتاب را دربر گیرد.

وی افزود: در این کتاب به اسامی کسانی برمی‌خوریم که هیچ شناختی از نظرات و ایدئولوژی فکری آنها نداریم و ناچار بودیم این ریشه‌های تاریخی را بررسی کنیم.

آذری اظهار داشت: این کتاب با زبان جامعه‌شناسی نوشته شده است و راجرز در تحقیاتی که در منابع داشته، به این نتیجه رسیده که جامعه‌شناسی چتری مسلط بر سر علم ارتباطات است.